فتنه ی جمل
بسم الله الرحن الرحیم
مقدمه
جریان فتنه در هر جایی وارد شود ، اهل آنجا را با چالش های روبرو می سازد، کسانی از این فتنه سربلند بیرون آمده و کسان دیگری زمین می خورند. در دوره ی حکومت امیرالمومنین (علیه السلام)، بعضی خواص که زمانی جزء یاران حضرت بودند؛ با همراهی عایشه همسر پیامبر، به جنگ مولا آمدند و فتنه ی عظیمی را بنیان نهادند.
فتنه همه را در بر می گیرد (گناکار و بی گناه)
کتاب آسمانی قرآن، ما را از سکوت در برابر فتنه (عافیت طلبی) باز می دارد. «وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصیبَنَّ الَّذینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدیدُ الْعِقابِ؛[انفال/25]و از عذابى [که نتیجه گناه، فساد، نزاع، اختلاف و ترک امر به معروف و نهى از منکر است] بپرهیزید، [عذابى] که فقط به ستمکاران از شما نمىرسد [بلکه وقتى نازل شود، همه را فرا مىگیرد، ستمکاران را به خاطر ستم و اهل ایمان را به سبب اختلاف و نزاع و ترک امر به معروف و نهى از منکر] و بدانید که خدا سخت کیفر است». [1]
تفسیر المیزان در این باره می نویسد: معناى آیه به تحذیر تمامى مسلمانان از سهلانگارى در امر اختلافات داخلى خواهد بود، چون این گونه اختلافات آنان را به تفرقه و اختلاف کلمه تهدید نموده و باعث مىشود که وحدت مسلمین به تشتت و چند دستگى مبدل شود، و معلوم است که در این صورت هر دسته که غالب شود زمام را به دست مىگیرد، و نیز معلوم است که این غلبه، غلبه فساد است نه غلبه کلمه حق و دین حنیف که خداوند تمامى مسلمانان را در آن شریک کرده. است. پس گو اینکه فتنه مختص به یک دسته است یعنى مختص به ستمکاران، و لیکن اثر سوء آن دامنگیر همه شده، و در اثر اختلاف همه دچار ذلت و مسکنت و هر بلا و تلخکامى دیگرى مىشوند، و همه در پیشگاه خداى تعالى مسئول مىگردند و خدا شدید العقاب است. [2]
زبیر که یکی از بانیان فتنه در جنگ جمل بود؛ در روز جنگ بعد از قرائت آیه ی فوق گفت: «وَ مَا أَحْسَبُ أَنِّی مِنْ أَهْلِهَا حَتَّى کَانَ الْیَوْمُ- لَقَدْ کُنْتُ أَتَّقِیهَا وَ لَا أَعْلَمُ أَنِّی مِنْ أَهْلِهَا؛[2] و من گمان نمی کردم از اهل این آیه (اهل فتنه باشم) امروز فهمیدم که باید از این گفته پرهیز نمایم ولی با این وجود شک دارم آیا اهل این آیه هستم یا نه؟»
چنانکه می دانیم جنگ جمل باعث تفرقه و دودستگی در میان امت اسلام شد و عامل آن هم دلبستگی به مقامات دنیایی و منافع شخصی بود. طلحه و زبیر از اولین کسانی بودند که با حضرت علی (علیه السلام) بیعت نمودند ولی وقتی دیدند که آنها با عدل علی (علیه السلام) به مقام و جایگاهی که انتظارش را داشتند نمی رسند؛ دست به جنگ زدند.
نتیجه گیری
قرآن ما را از فتنه ی برحذر می دارد که علاوه بر ستمکاران و فتنه گران، دامن بقیه را هم خواهد گرفت. علاقه به منافع دنیایی و پست و جایگاه، باعث شد که طلحه و زبیر به بهانه ی خونخواهی خون عثمان، بر ضد خلیفه مسلمین یعنی علی (علیه السلام) وارد جنگ شوند
پی نوشتها
[1] ترجمه انصاریان، ص179
[2]ترجمه تفسیر المیزان،ج9، 64
[3]تفسیر القمی / ج1 / 271
