سواد رسانه ای و راهی یکسویه
بسم الله الرحمن الرحیم
امروز رادیو را که گوش می‌دادم؛ بحث سواد رسانه‌ای را داشت مطرح می‌کرد؛ این موضوع را یکسال پیش در یک کلاس آموزشی، به طور فشرده، به ما یاد دادند.
سواد رسانه‌ای که ابتدا از انگلیس شروع شد و کم کم به جاهای دیگر کشیده شد؛ همتش را روی این موضوع قرار داده که کاربر باید خود را مدیریت کند که از آسیب‌های فضای مجازی در امان بماند؛ به بیان دیگر، شنونده باید عاقل باشد، و دیگرکاری به برنامه‌سازان شبکه ها ندارند و قائل به عاقل بودن گوینده و گردانندگان فضای مجازی نیستند.
با خود گفتم که ظاهراً آنها هم این حرف عامیانه را به طریق دیگری می‌زنند که آدم باید ظرفیت داشته و جنبه داشته باشد و ...
در حالی که در منطق اسلام، هم گوینده و برنامه‌ساز و هم شنونده و بیننده و کاربر، نسبت به کار خود مسؤولند.
خدا می‌فرماید: «یا نِساءَ النَّبِیِّ لَسْتُنَّ کَأَحَدٍ مِنَ النِّساءِ إِنِ اتَّقَیْتُنَّ فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذی فی قَلْبِهِ مَرَضٌ »[1]
اى زنان پیامبر! اگر پرهیزگارى ورزید همانند هیچ یک از زنان نیستید (بلکه برترید)؛ پس نرم سخن مگویید مبادا آنکه بیماردل است به طمع افتد.
در این آیه به زنان پیامبر موکداً و در واقع به همه زنان مسلمان[2] تذکر می‌دهد که باوقار و سنگین سخن بگویید و رفتار کنید که حتی آدمهای بی‌‌جنبه هم به طمع نیفتند.
پیام این آیه این است که هم کاربر باید عاقل باشد و هم برنامه‌ساز؛ یک شخص مسلمان به جای اینکه ظرفیت دیگران را بسنجد؛ باید دیگران را به حق و حقیقت دعوت کند. در سوره عصر، بعد از زیانکار نامیدن انسان‌ها می‌فرماید: «إِلَّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ وَ تَوَاصَوْاْ بِالْحَقّ وَ تَوَاصَوْاْ بِالصَّبر»[3]
ترجمه: مگر کسانى که ایمان آورده و اعمال صالح انجام دادهاند، و یکدیگر را به حق سفارش کرده و یکدیگر را به شکیبایى و استقامت توصیه نموده اند!
نکته مهم: چون در فرهنگ مادی غرب، پول و سرمایه حرف اول را می‌زند؛ استدالشان این است که انسان به جای اینکه جلوی کاسبی دیگران را بگیرد (جلو کاسبی شبکه‌های خلاف عفت) ظرفیت خودش را بالا ببرد؛ در حالی که در فرهنگ اسلام و حتی در فرهنگ ایران، این حرف غیر قابل قبول است.
پی‌نوشتها
1ــ آیه 32 احزاب
2ــ ترجمه تفسیر المیزان، ج16، ص461
3ـــ آیه سه عصر
کلمات کلیدی: رادیو، سواد رسانه‌ای، ظرفیت، فرهنگ غرب
