ترک کارهای خوب گذشته، از دست رفتن نعمت آینده

بسم الله الرحمن الرحیم

شاید بارها دیده و شنیده‌ایم که کسی از بدی حال و وضع خود، از گرفتاری و از سر در گمی‌خود در زندگی سخن گفته باشد؛ سپس رفیقش به اوگفته که فکر می‌کنی علتش چیست و او بعد از کلی انکار، بالاخره قبول کرده که سابقا کارهایش روی حساب و کتاب بوده (مشتری مدار بوده، اهل دغل نبوده و...) و اینک با از دست دادن حالت سابق، گرفتار شده است.

امام سجاد (علیه السلام) در حدیثی می‌فرماید: «الذُّنُوبُ الَّتِی تُغَیِّرُ النِّعَمَ ... الزَّوَالُ‏ عَنِ‏ الْعَادَةِ فِی‏ الْخَیْر»[1]

ترجمه: رها کردن عادت‌های خیر و کارهای خوب، موجب تغییر نعمت‌ها می‌شود.

واضح است که اگر انسان کارهای خوبش را مثل مشتری مداری، راستگویی، صبر کردن و... را رها کند؛ تبعات منفی آن گریبانگیرش می‌شود و این همان کم شدن نعمت‌های زندگی است (ثمرات کارهای خوب را از دست می‌دهد، اعتماد مشتریان خود را از دست می‌دهد و...).

البته گاهی ما انسان‌ها به کارهای خوب عادت داریم؛ ولی صرف عادت است؛ مثلا چون پدربزرگ کسی بخشنده بوده، حالا نوه‌اش راه او را می‌خواهد هر طوری شده ادامه دهد؛ در حالی که از لحاظ معنوی و سجایای اخلاقی با پدربزرگش اختلاف دارد. کسی نمی‌گوید این نوه، نباید بخشندگی کند و کارش اشکال دارد؛ ولی مسلم است که آن نتیجه مطلوب را در پی ندارد. کسانی هستند که بخشنده‌اند؛ ولی دیگران را بدهکار فرض می‌کنند؛ اما کسانی دیگر، هیچ ادعایی ندارند؛ زیرا آنها با خدا معامله کرده‌اند.

بنابراین عادت به کار خوب، نباید عادت صرف باشد و از باب رسم و رسومات و غیره باشد؛ هر چند آن هم در جای خود، مناسب است.

سخن آخر اینکه؛ ترک کارهای خوب و پسندیده (مثل مشتری مداری)، موجب کم شدن نعمت‌ها و ظرفیت‌های فراروی انسان می‌شود. البته ترک اعمالی مثل نماز و روزه، بیشتر در کم شدن نعمت‌ها اثر دارند؛ ولی اکثر ما توجه چندانی به آنها نداریم.


پی‌نوشتها

1ـــ معانی الأخبار، ابن بابویه، ص270

کلمات کلیدی: کم شدن نعمت‌ها، امام سجاد (ع)، ترک عادات خیر، بخشندگی