بسم الله الرحمن الرحیم
آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است
با دوستان مروت، با دشمنان مدارا
این شعر از جناب خواجه ی شیراز [1] گویای ارزش اخلاق و جوانمردی است، حافظی که مسلمان و پیرو رسول خاتم (صلی الله علیه و آله) ـ آن رسول مهربانی و رحمت ــ بود.
من مبعوث به اخلاق نیکو شدم.
پیامبر مکرم اسلام محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله) می فرماید: «انى بعثت لأتمم مکارم الاخلاق؛[2] من مبعوث برسالت شدم تا سطح اخلاق را بالا برم»
البته در دنیا بحث از اخلاق زیاد است ولی اخلاقی که پیامبر اسلام داعیه دار آن است؛ اخلاق اسلامی و متناسب با فطرت انسانی است، اخلاقی که فراتر از مماشات با دیگران، تحت عنوان "جذب مخاطب و جذب مشتری"، برای رسیدن به اهداف خود (در بیشتر موارد اهداف مادی) است.
کسانی که (مخصوصا در بازارهای جامعه) برای جذب مشتری، خود را به آب و آتش می زنند ولی تا اینکه او رفت به راحتی پشت سر او غیبت می کنند و مثلا قیافه ی او را به تمسخر گرفته و می گویند: دیدی چه قیافه ای داشت و ...؛ این از اخلاق اسلامی بدور است.
جناحهای سیاسی هم باید در نقد و بررسی عملکرد هم، از دایره ی اخلاق اسلامی دور نشوند.
اخلاقی در خدمت هدایت جامعه
اخلاق پیامبر اسلام در خدمت هدایت جامعه بود و به گونه ای این مشقت و مهربانی (اخلاق پیامبر) در حق جامعه بکار گرفته می شد که قرآن نسبت به پیامبر می فرماید: «ما أَنْزَلْنا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لِتَشْقى؛[طه/2]ما قرآن را از آن بر تو نازل نکردیم که (از کثرت عبادت خدا و جهد و کوشش در هدایت خلق) خویشتن را به رنج درافکنى». [3]
چنانکه در آیه دیگری، نقش اخلاق پیامبر را در هدایت مردم تصریح می کند: «فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِک؛[آل عمرا/159]به مرحمت خدا بود که با خلق مهربان گشتى و اگر تندخو و سخت دل بودى مردم از گرد تو متفرق مىشدند»
بنایراین اخلاقی مورد نظر خدا و پیامبر است که در راستای توجه به معنویت و حلال و حرام خدا باشد.
سخن آخر
اخلاق نبی گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) باعث جذب مردم بسمت دین اسلام و ارزشهای الهی شد، آن حضرت خود را مبعوث شده به مکارم اخلاق می دانست. این اخلاق فراتر از جذب مخاطب و جذب مشتری بود.
پی نوشتها
1ــ دیوان حافظ ، اسماعیل خدابنده، چاپ 1387 ص4
2ــ إرشاد القلوب دیلمی/ ترجمه مسترحمى / ج1 / 174
3ــ ترجمه الهی قمشه ای ص312
برای مطالعه در مورد اخلاق اسلامی، به کتابهای زیر مراجعه شود
1- المقامات العلیه (خلاصه معراج السعاده)، اثر شیخ عباس قمی، انتشارات نهاوندی، قم.
2ــ اخلاق و راه سعادت، اثر بانو مجتهده امین
3ــ محجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، اثر ملامحسن فیض کاشانی،
